Mindset, en dan de groeimindset in het bijzonder, wordt vaak gezien als een basis voor het leren van schoolse kennis en vaardigheden. Maar dat mag je wat ons betreft wel wat ruimer bekijken. De vaste en groeimindset beïnvloeden niet alleen het leren van kennis en vaardigheden, maar óók de groeps- en identiteitsvorming van leerlingen.

In de eerste weken van het schooljaar, de zogenaamde ‘gouden weken’, hebben we extra veel aandacht voor de vorming van de groep en de rol van ieder kind daarin. Heb je al eens bedacht welke rol onze mindsets daarin hebben?

Mindset in persoonlijke en sociale ontwikkeling

Onze mindsets bepalen ook hoe we leren op persoonlijk en sociaal vlak. Een vaste of groeimindset heeft invloed op hoe kinderen leren hoe ze ruzies kunnen oplossen, hoe ze constructief kunnen samenwerken en hoe ze kwetsbaarheid en empathie kunnen tonen. Een paar voorbeelden:

Voorbeeld 1: zijn versus doen

De groeimindset laat ons zien dat we allemaal lerend zijn, dat we allemaal fouten maken. Wanneer kinderen bij een ruzie begrijpen dat de ander niet per definitie onaardig IS, maar op dat moment onaardig DOET, is dat een belangrijk inzicht dat bijdraagt aan een groeiklimaat. Wanneer je leerlingen beseffen dat bepaald gedrag kan veranderen, bij zichzelf of bij anderen, dan is dat een belangrijke stap in het ontwikkelen een positieve klasomgeving.

Voorbeeld 2: een realistisch zelfbeeld

Kinderen met een sterke vaste mindset zijn vaak erg bezig met wat anderen van hun denken. Dit kan ertoe leiden dat ze proberen een bepaald beeld van zichzelf hoog te houden in de groep. Of het nu gaat om een imago als “ik ben heel stoer” of “ik durf niks”; ze zullen zich hiernaar gaan gedragen. Of dat positief of negatief gedrag is, maakt niet uit.
Vanuit een groeimindset begrijpen kinderen dat gedrag tijdelijk is en dat er mogelijkheden zijn om zich te ontwikkelen en zichzelf te verbeteren. Zowel bij zichzelf als bij anderen. Ze begrijpen dat zijzelf en anderen fouten maken. Dat ze hun gedrag kunnen veranderen en dat ze daar zélf invloed op hebben. En ze durven zich daarin flexibel en kwetsbaar op te stellen, omdat dit hoort bij groei en leren.

Voorbeeld 3: laat labels los

In de context van een vaste mindset, hebben kinderen de neiging om vast te houden aan labels en reputaties. “Hij is een pester” of “zij is dom” zijn voorbeelden van hoe vaste mindset-denken ervoor zorgt dat een kind het gedrag van de ander (of zichzelf) los kan zien van de persoon. Dit kan leiden tot negatieve verwachtingen en gedragingen. In plaats daarvan moeten we ons richten op gedrag: “hij vertoont pestgedrag, maar dat kan veranderen”. Of: ”zij begrijpt dit niet, dus ze heeft meer uitleg of oefening nodig”. Deze manier van kijken naar je klasgenoten stimuleert natuurlijk een groeiklimaat in groep, in plaats van stagnatie en negativiteit.

Voorbeeld 4: vastdenken en lage verwachtingen

Maar niet alleen op leerlingniveau speelt mindset een rol. Ken je collega’s die dingen zeggen als “Ik krijg echt een moeilijke groep” of ‘dit wordt een pittig jaar’? Of misschien hoor je jezelf zulke dingen wel eens zeggen?
Vanuit een vast denkpatroon zal het echt een heel moeilijke tijd worden met deze groep. Daarbij zul je zien dat de verwachtingen die deze collega heeft over zijn/haar leerlingen en over de groep als geheel, een stuk lager liggen dan wellicht nodig is. Dit Pygmalion-effect is in dit geval een nadelig bijeffect van de vaste mindset. Want we weten dat lagere verwachtingen uitmonden in lagere prestaties. Zo houd je je eigen ‘moeilijke groep’ in stand. Door niet alleen de groeimindset bij de leerlingen te stimuleren, maar ook als heel team hier bewust mee bezig te gaan, kun je je hele school gouden weken (en een gouden schooljaar) beloven.

Wat te doen?

Wanneer je in de gouden weken gaat investeren in je groeps- en teamklimaat, denk er dan aan om te investeren in het versterken van de groeimindset in je groep en team. Hiermee kun je een prachtige basis leggen voor de rest van het schooljaar (en natuurlijk nog vele jaren daarna). Een aantal tips:

  1. Wees een rolmodel als het gaat om je eigen ervaringen en leerprocessen. Deel je struggles, twijfels, je imperfectie en laat zien hoe je daarin groeit. Onze Groeikaarten en Team Up kun je hierbij goed gebruiken.
  2. Vermijd feedback die gaat over de persoonlijkheid of karakter, maar geef feedback op het gedrag. Dus niet “Je bent een stoorzender” maar “Ik heb momenteel last van je storende gedrag”. In ons gratis groeitaaldocument krijg je hiervoor een boel tips.
  3. Reflecteer, reflecteer, reflecteer… Bespreek leersituaties na, laat zien hoe je er op verschillende manieren naar kunt kijken en bespreek welke manier helpend is. De Leerkuil is een superhandige tool om hiervoor te gebruiken.
  4. Zorg ervoor dat kinderen zich veilig voelen om fouten te maken en te leren. Een ondersteunende en niet-oordelende sfeer is cruciaal.
  5. Gebruik groeitaal. Complimenteer inspanning, strategieën en doorzettingsvermogen in plaats van talent of intelligentie. Zeg bijvoorbeeld “je hebt hard gewerkt aan deze opdracht” in plaats van “je bent slim”. Op onze complimentenposters krijg je hiervoor een boel tips.
  6. Zet nadrukkelijk werkvormen in waarin je over de mindsets kunt praten. Dit kan bijvoorbeeld met de activiteiten uit Groei in je Groep.

Op naar de Gouden…. Schooltijd!