Wil je even klagen of wil je er iets aan doen?

Stel een leerling komt naar je toe omdat een klasgenoot continu aan zijn stoel trekt. Hoe reageer jij hierop? Wat is je eerste reactie?

We zien dat veel leraren de neiging hebben om snel in te springen als een leerling met een probleem komt. Dit komt voort uit een natuurlijke behoefte om te helpen, en dat snappen we heel goed. Maar door problemen telkens voor hem op te lossen, ontneem je hem de kans om zelf invloed te leren uitoefenen.

Een helpende reactie

In de afbeelding hiernaast zie je dat er dingen zijn waar je direct invloed op hebt en dingen waarbij je je betrokken voelt, maar geen directe invloed op hebt. Wat wil de leerling met zijn opmerking eigenlijk zeggen?

Een mooie reactie op een bovenstaande leerling, zou de volgende vraag zijn:

“Wil je even klagen of wil je er iets aan doen?”

Wanneer een leerling met frustratie of een probleem naar je toe komt, is het verleidelijk om direct met een oplossing te komen. Dit voelt misschien behulpzaam, maar soms wil hij gewoon alleen even klagen, flink mopperen of de frustratie eruit gooien. Of even simpelweg gehoord worden. Soms is dat al genoeg. In dat geval erken je de emotie die je bij de leerling opmerkt en geef je geruststelling: “Ik kan me voorstellen dat je daar flink van baalt”.

Invloed op verandering

Wil een leerling wel dat er iets verandert, dan is het veel waardevoller om de leerling zelf te laten onderzoeken in hoeverre hij invloed heeft op de situatie. Als je de cirkel van directe invloed in je hoofd hebt, kun je hier beter op inspelen. Een mooie vervolgvraag zou dan kunnen zijn:

“Kún je er iets aan doen?
En zo ja, wat dan?”

Dit helpt leerlingen om eigenaarschap te nemen over hun reactie en, waar mogelijk, over de situatie zelf. Vraag bijvoorbeeld: “Welke kleine stapjes kun je nemen om dit probleem aan te pakken?” Deze vraag laat leerlingen hun eigen mogelijkheden te onderzoeken en stap voor stap actie te ondernemen. Zo leren ze niet alleen dat ze zelf verantwoordelijkheid kunnen nemen, maar ook dat problemen vaak behapbaar zijn wanneer je het oplost in kleine stappen.

Reflecteren met de cirkel

Ook kun je de afbeelding gebruiken om te reflecteren op situaties die de leerling(en) lastig vond(en). Na een situatie kun je samen met de leerling terugkijken op wat er is gebeurd. Bespreek welke aspecten wel en niet binnen hun invloed lagen en hoe ze daarmee omgingen. Deze reflectie helpt hen om meer bewust te worden van hun eigen ontwikkeling.

Een mogelijke vraag kan zijn: “Hoe voelde het om je te richten op wat je zelf kon doen? Wat zou je de volgende keer anders doen? Wie kan jou hierbij ondersteunen?” Door samen te reflecteren, ziet de leerling de waarde van het zelf actie ondernemen in plaats van afhankelijk te zijn van anderen voor oplossingen.

En dat laatste is ontzettend belangrijk. Op het moment dat we leerlingen helpen om zelfstandiger met hun problemen om te leren gaan, bouwen we aan veerkracht en persoonlijke ontwikkeling. Deze manier van begeleiden helpt hen niet alleen in de klas, maar bereidt hen ook voor op een toekomst waarin ze leren om meer verantwoordelijkheid te nemen, meer zelfvertrouwen te krijgen, en beter om te gaan met tegenslagen.