Versterkt de groeimindset prestatiedruk?

Versterkt een groeimindset de prestatiedruk?

De laatste tijd zien we steeds meer artikelen verschijnen waarin de groeimindset wordt afgedaan als een boosdoener in het versterken van onze individualistische prestatiemaatschappij. Hoe kan het toch dat deze mooie, helpende theorie de prestatiedruk in de hand kan werken? Naar ons idee ligt dat niet aan de groeimindset zelf, maar vooral aan de uitvoering.

De valkuil van de wildgroeimindset

Al jaren geleden waarschuwden we voor de valkuilen van de uitvoering van deze theorie. We introduceerden de term ‘wildgroeimindset’, maakten daar zelfs een mooie poster bij en tipten in al onze trainingen onze cursisten om niet in die valkuilen te stappen. Maar toch zien we die wildgroeimindset vaker om zich heen grijpen. We vonden het daarom (opnieuw) tijd voor een tegengeluid.

Voor wie het nog niet kent: de theorie van de groeimindset (prof. C. Dweck) stelt dat talent en vaardigheden ontwikkeld kunnen worden door inspanning en effectieve strategieën. Het is eigenlijk een zachte theorie: je kunt jezelf leren denken in kansen en groei, in plaats van vastdenken en hokjes. Maar wanneer het een harde theorie wordt, met eisen en consequenties, slaan we de plank mis.

Wanneer de groeimindset prestatiedruk versterkt

De groeimindset kan de prestatiedruk zeker versterken als je daardoor het idee krijgt dat je altijd MOET groeien en verbeteren. Wanneer je je nooit goed genoeg voelt en altijd meer-meer-meer moet doen, kan dat leiden tot perfectionisme en stress.

Ook versterkt het de druk als je jezelf of anderen gaat vergelijken in de groei die je doormaakt of het succes dat de ander boekt. Daar kun je ontzettend onzeker van worden.

Daarnaast zien we dat leraren of werkgevers de theorie misbruiken om steeds hogere eisen te stellen aan hun leerlingen of medewerkers. Het argument ‘je kunt altijd beter’ wordt zo een excuus om telkens over grenzen te gaan en overbelasting te rechtvaardigen.

Wanneer de nadruk op doorzettingsvermogen te sterk wordt gelegd, kun je te lang vast blijven houden aan iets dat niet werkt. Of je neemt te weinig rust. Dit is een recept voor stress en burn-out.

Sommigen hanteren daarnaast onrealistische verwachtingen voor zichzelf of anderen. De groeimindset stelt dat iedereen kan groeien, maar dat betekent niet dat alles voor iedereen mogelijk is. Dit kan ertoe leiden dat, wanneer je je doel niet haalt, je denkt dat het je eigen schuld is.

Kortom, bij een te-kort-door-de-bocht-uitleg van de groeimindsettheorie, kan er wel degelijk stress en prestatiedruk ontstaan. De wildgroeimindset dus.

Wanneer een groeimindset juist helpt bij prestatiedruk

Maar wanneer je de groeimindsettheorie als een zachte stem ziet, die je vriendelijk laat inzien welke mogelijkheden je hebt, dan biedt deze je juist enorm veel kansen om met de prestatiedruk (die er in onze maatschappij zeker is) om te gaan.

  1. De focus ligt op vooruitgang, niet alleen op resultaat
    Omdat de nadruk niet alleen op het eindresultaat ligt, maar ook op de vooruitgang die je boekt, kun je minder druk voelen om altijd de beste te zijn. Het begrip ‘succes’ krijgt een andere invulling. Het is minder van belang om jezelf te meten met anderen.
  2. Fouten maken hoort bij leren
    Door te accepteren en zelfs te omarmen dat fouten maken bij het leerproces hoort, verlaag je de angst om te presteren. En als je toch even flink baalt van een fout of faalmoment, dan is dat ook oké. Je mag ook dat leren (en dat proces mag zo lang duren als jij wilt).
  3. Zelfcompassie en mildheid
    Een groeimindset betekent niet dat je altijd perfect moet zijn. Integendeel, het gaat erom jezelf de ruimte te geven om te leren en te groeien. Dit helpt om milder voor jezelf te zijn en minder druk te voelen.
  4. Versterkt intrinsieke motivatie
    Als groei en ontwikkeling voortkomen uit een oprechte wens om te leren, in plaats van uit externe verwachtingen, dan maakt dat leren leuker en duurzamer. Je ziet het leren minder als druk en meer als een inspirerend proces.
  5. Meer flexibiliteit in doelen
    Een groeimindset helpt bij het stellen van doelen, maar ook bij het aanpassen ervan wanneer dat nodig is. Dit voorkomt onnodige stress en geeft ruimte om te groeien op je eigen tempo.

De sleutel ligt dus in de uitvoering

Of een groeimindset prestatiedruk versterkt, hangt dus vooral af van hoe het wordt toegepast. Als het wordt ingezet als een manier om steeds hogere eisen aan onszelf of anderen te stellen, kan het stress en druk verhogen. Maar wanneer het wordt gebruikt om te leren zonder angst voor falen en met realistische verwachtingen, kan het juist enorm bijdragen aan een gezonde leer- en werkhouding.

De sleutel ligt dus in de uitvoering: hoe gebruik je deze theorie? De boodschap moet zijn: groei is waardevol, maar niet ten koste van alles. Het is belangrijk om te erkennen dat rust, acceptatie en tevredenheid ook een rol spelen in ontwikkeling.

Tot slot, geven we je nog enkele praktische tips:

Praktische tips om prestatiedruk te verlagen met een groeimindset

  • Herken en benoem je vooruitgang
    Houd bij welke stappen je zet, hoe klein ook. Dit helpt je om te zien dat je groeit, zonder dat je jezelf voortdurend vergelijkt met anderen.
  • Gun jezelf rust en herstel
    Groei betekent niet dat je altijd maar door moet gaan. Plan bewust momenten van rust en reflectie in, zodat je op een duurzame manier kunt leren.
  • Wees bewust van je interne dialoog
    Merk op hoe je tegen jezelf praat. Vervang strenge, perfectionistische gedachten door bemoedigende en realistische perspectieven.
  • Focus op leren in plaats van presteren
    Benader uitdagingen met nieuwsgierigheid in plaats van druk. Wat kun je hieruit leren, los van het eindresultaat?
  • Vier kleine successen
    Sta stil bij wat goed gaat en vier kleine overwinningen. Dit helpt om motivatie vast te houden zonder dat de druk te hoog wordt.

We maakten ook deze reminder over de wilgroeimindset. Je download hem hier gratis!